Υπόμνημα στον Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη κατέθεσε ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Κοζάνης, Νίκος Σαρρής στο πλαίσιο του κύκλου επαφών που πραγματοποιήθηκε με παραγωγικούς και επιστημονικούς φορείς της Βόρειας Ελλάδας, λίγες ημέρες πριν την ομιλία στα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης.  

Αναλυτικά το περιεχόμενο του υπομνήματος:  

«Αξιότιμε κ. Πρόεδρε, 

Πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης[1] κατατάσσουν τη Δυτική Μακεδονία στη 252^η θέση, από πλευράς ανταγωνιστικότητας μεταξύ 263 περιφερειών των 28 μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και σε εθνικό επίπεδο η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας υστερεί σημαντικά μόνο της Αττικής, η οποία βρίσκεται στην 193^η θέση, ενώ οι υπόλοιπες Περιφέρειες βρίσκονται μεταξύ της 242^ης (Κεντρική Μακεδονία) και της 261^ης θέσης (Ανατολική Μακεδονία – Θράκη), προφανώς, απέχει σημαντικά από τους μέσους όρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

 Για την επιχειρηματική κοινότητα της Κοζάνης ειδικότερα, οι περιφερειακοί δείκτες σε τομείς όπως η μακροοικονομική σταθερότητα, η καινοτομία και η τεχνολογική ετοιμότητα, εξηγούν σε μεγάλο βαθμό την ύφεση στην οποία βρίσκεται η τοπική οικονομία την τελευταία δεκαετία. 

Η ΠΔΜ, με βάση την τυπολογία της «Ευρώπης 2020» για τις περιφέρειες, κατατάσσεται σε αυτές «που δεν καθοδηγούνται από την Επιστήμη και την Τεχνολογία» όσον αφορά στην Έξυπνη Ανάπτυξη, στις «αγροτικές περιφέρειες πλησίον αστικών περιφερειών», όσον αφορά στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και στις περιφέρειες με μέτρια απόδοση όσον αφορά στην Ανάπτυξη χωρίς Αποκλεισμούς. Τα παραπάνω προβλήματα και υστερήσεις της οικονομίας και της απασχόλησης που αναφέρθηκαν σε περιφερειακό επίπεδο, κυριαρχούν και σε επίπεδο Περιφερειακών Ενοτήτων της ΠΔΜ. Τα κυριότερα προβλήματα συνοψίζονται ως εξής:

• Ανεπαρκείς υποδομές
• Περιορισμένο εύρος κλαδικής εξειδίκευσης (μέταλλο, ξύλο)
• Σημαντική εξάρτηση από συμβατικούς κλάδους (ενέργεια, γούνα)
• Έλλειψη επιχειρηματικής και καινοτομικής κουλτούρας
• Μικρό μέγεθος και μεγάλος κατακερματισμός του αγροτικού κλήρου με αποτέλεσμα τις μικρού μεγέθους αγροτικές εκμεταλλεύσεις, την χαμηλή ανταγωνιστικότητα και προβληματική βιωσιμότητα
• Εσωστρέφεια και μικρή ανταγωνιστική ικανότητα των αγροτικών προϊόντων λόγω αδυναμίας συσκευασίας και τυποποίησή τους.
• Μικρού μεγέθους μεταποιητική δραστηριότητα-μικρές οικογενειακές βιοτεχνικές και οικοτεχνικές μονάδες –μικρή παρουσία γυναικείων συνεταιρισμών και νέων στην μεταποιητική δραστηριότητα
• Χαμηλός δείκτης ψηφιακής ωριμότητας και ανάγκη σύγκλισης με τις υπόλοιπες περιφέρειες της Ευρώπης
• Ως προς το υφιστάμενο τουριστικό προϊόν παρατηρείται χαμηλή ποιότητα και ανταγωνιστικότητα ενώ η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, όπως ο αγροτουρισμός είναι περιορισμένη ενώ απουσιάζουν υποδομές για την ανάπτυξη άλλων μορφών θεματικού ή εναλλακτικού τουρισμού
• Ο μη ενεργός πληθυσμός είναι μεγαλύτερος του ενεργού με ιδιαίτερα έντονη την υποαπασχόληση στις γυναίκες και ιδίως στους νέους
• Ο ενεργός πληθυσμός χαρακτηρίζεται από χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, καθώς η πλειοψηφία του πληθυσμού είναι απόφοιτοι πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με αδυναμία συγχρονισμού του με τις εξελίξεις που συντελούνται στην οικονομία.
• Η επιφυλακτικότητα των νέων για τα επαγγέλματα του πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, λόγω του δυσχερούς οικονομικού περιβάλλοντος για ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, καθώς υπάρχουν περιορισμένα επενδυτικά κίνητρα κυρίως λόγω των περιορισμένων οικονομικών πόρων.

Εκτός των προαναφερθέντων, η Δυτική Μακεδονία αντιμετωπίζει το πρόβλημα της περαιτέρω μείωσης των αναπτυξιακών της δυνατοτήτων λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, της μετανάστευσης, της εξάντλησης του κεφαλαιακού αποθέματος και κυρίως λόγω της μετάβασης της οικονομίας της στη μετα-λιγνιτική εποχή.

  Το Επιμελητήριο Κοζάνης ως θεσμοθετημένος σύμβουλος της πολιτείας σε θέματα αναπτυξιακής προοπτικής, δικτύωσης και εξωστρέφειας, θεωρεί ότι η αναπτυξιακή προοπτική της τοπικής επιχειρηματικότητας πρέπει να συνδεθεί με:

Ανάπτυξη υποδομών.

• Δημιουργία μόνιμου περιφερειακού μηχανισμού υποστήριξης δράσεων έρευνας και καινοτομίας.
• Δράσεις έρευνας και καινοτομίας με ειδική στόχευση σε τεχνολογίες αιχμής όπως οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας, τα Έξυπνα Πλέγματα Διανομής Ενέργειας (Smart Grids) και τις σύγχρονες τάσεις στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (RES) και τα Συστήματα Αποθήκευσης Ενέργειας (Smart Energy Storage Systems).
• Σύνδεση της έρευνας με την παραγωγή.
• Δράσεις απόκτησης βασικών και εξειδικευμένων δεξιοτήτων για την έξυπνη εξειδίκευση, τη μετάβαση στη μετα-λιγνιτική εποχή και την προώθηση επιχειρηματικού πνεύματος.
• Προώθηση της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου στη βάση των προτεραιοτήτων της Έξυπνης Εξειδίκευσης
• Βελτίωση της πρόσβασης σε ποιοτικές υπηρεσίες εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου και βελτίωση της ποιότητας, της αποτελεσματικότητας και της συνάφειας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με την αγορά εργασίας.

Γενικότερα, σε ότι αφορά την αξιοποίηση των ΤΠΕ, η Ελλάδα κατατάσσεται σε πολύ χαμηλή θέση στην και βρίσκεται στην τελευταία θέση στην ΕΕ των 28 στον πίνακα αποτελεσμάτων για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Για να γεφυρωθεί το χάσμα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη ώστε να αξιοποιηθούν τα οφέλη της ψηφιοποίησης για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις και τον δημόσιο τομέα, πρέπει να ενισχυθούν οι υφιστάμενες δυνατότητες αξιοποίησης της τεχνολογίας των πληροφοριών και επικοινωνιών στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης υποδομών και υπηρεσιών.

Επιπλέον, η πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Το Επιμελητήριο έχει πρωτοστατήσει στην ίδρυση του Ταμείου Ανάπτυξης Δυτικής Μακεδονίας (Τ.Α.ΔΥ.Μ.) το οποίο ιδρύθηκε το 2016 με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Δυτικής Μακεδονίας αλλά δεν έχει έως σήμερα ενεργοποιηθεί. Το Ταμείο στοχεύει στη βοήθεια προς τις τοπικές ΜΜΕ με τη μορφή μικρών επιχειρηματικών δανείων με χαμηλό επιτόκιο και χρηματοδότηση σε έργα έρευνας και ανάπτυξης με προστιθέμενη αξία για την τοπική οικονομία. Η λειτουργία του Ταμείου θα βοηθήσει τη συμμετοχή των επιχειρήσεων σε πλείστα αναπτυξιακά προγράμματα (π.χ. Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ, Προσκλήσεις στο πλαίσιο της Έξυπνης Εξειδίκευσης - RIS), θα ενισχύσει τη ρευστότητα και την εύρυθμη λειτουργία των επιχειρήσεων.

Επίσης, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης,  το οποίο θεσμοθετήθηκε πρόσφατα, χρηματοδοτείται από το 2% του συνόλου των δικαιωμάτων CO₂ σε ευρωπαϊκό επίπεδο και έχει στόχο τη μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών σε νέα βιώσιμα οικονομικά μοντέλα και την πολυεπίπεδη στήριξη των εργαζομένων της λιγνιτικής βιομηχανίας. Την πρώτη περίοδο (2018-2020), σχεδιάστηκε να διατεθούν 60 εκατομμύρια € (20 εκατομμύρια € / έτος).  Αν και προς το παρόν δεν έχουν ανακοινωθεί λεπτομέρειες, η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας οφείλει να είναι πρωτοπόρος και οι Περιφερειακοί φορείς συμμέτοχοι στο σχεδιασμό της μετάβασης σε οικονομικό μοντέλο με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, στη δίκαιη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας και  την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Προτείνουμε τη μεταφορά της διαχείρισης του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης σε κατάλληλο φορέα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για την υλοποίηση εμβληματικών έργων τα οποία θα συνεισφέρουν αφενός στη χάραξη νέων βιώσιμων οικονομικών μοντέλων αλλά και στην απόκτηση εξειδικευμένης τεχνογνωσίας με προστιθέμενη αξία, μέσω της εναρμόνισης των στόχων της Περιφέρειας με τις προτεραιότητες την ΕΕ και της ενίσχυσης έργων αλλά και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων με έμφαση στους τομείς:

• Τηλεθέρμανση με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
• Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που βασίζεται σε ανανεώσιμες πηγές.
• Έξυπνα δίκτυα και έξυπνα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας.
• Τεχνολογίες μείωσης ρύπων από την παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα.
• Ολοκληρωμένα τοπικά συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που καλύπτουν την παραγωγή, τη διανομή και την κατανάλωση με τη χρήση έξυπνων δικτύων και έξυπνων εγκαταστάσεων αποθήκευσης ενέργειας
• Αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των δημόσιων κτιρίων, των ιδιωτικών κτιρίων, των κατοικιών και των χώρων και εγκαταστάσεων των επιχειρήσεων.

Θεωρούμε απαραίτητο να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν δύο ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για την επαγγελματική ενδυνάμωση του ανθρώπινου δυναμικού σε σύνδεση με την αναπροσαρμογή του παραγωγικού μοντέλου της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας .

Συγκεκριμένα

• Ολοκληρωμένη παρέμβαση επαγγελματικής ενδυνάμωσης για ανέργους

Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έχει κατά κεφαλή περιφερειακό ΑΕΠ  στο 80% του μέσου όρου των ΕΕ-27  όμως στο επίπεδο απασχόλησης η κατάσταση είναι ιδιαιτέρως επιβαρυμένη , αφού η ανεργία είναι η μεγαλύτερη μεταξύ των Περιφερειών της χώρας. Ιδιαίτερα για τους νέους η κατάσταση απασχόλησης είναι τραγική.

Τα παραπάνω στοιχεία της ανεργίας αναδεικνύουν την ανάγκη να υπάρχουν παρεμβάσεις για την ανάπτυξη της απασχόλησης αντίστοιχου βεληνεκούς. Οι παρεμβάσεις που αναπτύσσονται μέσω του Υπουργείου Εργασίας και του Υπουργείου Ανάπτυξης έχουν τον περιορισμό της προβλεπόμενης κλείδας κατανομής των πόρων του ΕΣΠΑ στις κατηγορίες των περιφερειών, και για αυτό το λόγο οι πόροι που διατίθενται στην  Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας είναι πολύ μικρότεροι από τις 5 Περιφέρειες που ανήκουν στην κατηγορία των Λιγότερο Αναπτυγμένων Περιφερειών, παρά το ότι τα ποσοστά ανεργίας της είναι πολύ υψηλότερα.

Για την υπέρβαση αυτής της αντίφασης θεωρούμε σκόπιμο ότι πρέπει να εξετασθεί ειδική παρέμβαση μέσω προγραμματικής συμφωνίας για την αντιμετώπιση της υψηλής ανεργίας στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Η ολοκληρωμένη παρέμβαση επαγγελματικής ενδυνάμωσης ανέργων έως 29 ετών θα περιλαμβάνει:

• Επαγγελματική συμβουλευτική ( πληροφόρηση και συμβουλευτική στήριξη)
• Κατάρτιση σε οριζόντια θεματικά αντικείμενα όπως
• Καινοτομίας και ενσωμάτωσης τεχνολογικών αλλαγών
• Ψηφιακού μετασχηματισμού
• Εξωστρέφειας
• Κατάρτιση σε θεματικά αντικείμενα κλάδων έξυπνης εξειδίκευσης της Π.Δ.Μ όπως
• Τρόφιμα – Ποτά
• Εφοδιαστική αλυσίδα
• Δέρμα– γούνα
• Περιβάλλον –Ενέργεια
• Πιστοποίηση γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτήθηκαν μέσω αξιολόγησης από διαπιστευμένους φορείς πιστοποίησης προσώπων, σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο ISΟ/IEC 17024 ή τον ΕΟΠΠΕΠ.

Χρηματοδότηση

Η χρηματοδότηση της ολοκληρωμένης παρέμβασης είναι δυνατόν να γίνει μέσω του Υπουργείου Εργασίας στο πλαίσιο περιφερειακών εξειδικεύσεων της πρωτοβουλίας « εγγύηση για τη νεολαία».

• Ολοκληρωμένη παρέμβαση επαγγελματικής ενδυνάμωσης για επισφαλώς εργαζόμενους

Τα στοιχεία υποδεικνύουν την υψηλή επισφάλεια των εργαζομένων σχεδόν στο σύνολο των οικονομικών δραστηριοτήτων της ΠΔΜ, καθώς οι περισσότεροι κλάδοι

δέχονται ισχυρές πιέσεις. Η πίεση προς τους εργαζόμενους συνδέεται με την κλιμάκωση της απόσυρσης λιγνιτικών μονάδων και τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης του παραγωγικού ιστού.

Ο αναπροσανατολισμός του εργατικού δυναμικού σε νέες παραγωγικές δραστηριότητες αποτελεί το κλειδί για την επιτυχία ή μη της μετάβασης, δημιουργώντας μια ασφαλή και βιώσιμη γέφυρα μετάβασης της Δυτικής Μακεδονίας στη εποχή χαμηλής λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής.

Προτείνεται μια ολοκληρωμένη παρέμβαση επαγγελματικής ενδυνάμωσης που λαμβάνει υπόψη τα χαρακτηριστικά της περιφερειακής αγοράς εργασίας, την αδήριτη ανάγκη μεταστροφής του παραγωγικού μοντέλου και τις αναπτυξιακές δυνατότητες της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.

Η παρέμβαση θα περιλαμβάνει επαγγελματική κατάρτιση, επαγγελματική συμβουλευτική και πιστοποίηση. Ειδικότερα, η κατάρτιση θα εδράζεται σε:

• Οριζόντια αντικείμενα που αφορούν σε γνώσεις και δεξιότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε όλους τους κλάδους της οικονομίας όπως :
• Σύγχρονες τεχνικές βιομηχανικής παραγωγής
• Οργάνωση και διοίκηση παραγωγής σε μεταποιητικές επιχειρήσεις / Διασφάλιση και έλεγχος ποιότητας
• Εμπορικές και Διαχειριστικές Εφαρμογές με χρήση εξειδικευμένων πληροφοριακών συστημάτων (ERP, CRM κ.ά.)
• Διαχείριση αποθήκης
• Σύγχρονες τεχνικές Μάρκετινγκ και Πωλήσεων για τη δημιουργία και προώθηση της διακριτής ταυτότητας προϊόντων
• Στέλεχος εξαγωγικού και διεθνούς εμπορίου
• Εξειδικευμένα θεματικά αντικείμενα όπως :
• Τρόφιμα (Σχεδιασμός νέων προϊόντων και διεργασιών Συστήματα / Διαχείριση Ασφάλειας & Ποιότητας Τροφίμων / Ειδικά θέματα προώθησης εξαγωγών αγροδιατροφικών προϊόντων )
• Δέρμα – Γούνα ( Νέες τεχνολογίες - ηλεκτρονικά συστήματα σχεδίασης / Τεχνικός έλεγχος και πιστοποίηση ποιότητας προϊόντων )
• Τουρισμός (Διαχείριση μικρών τουριστικών μονάδων/ Πολιτιστικός τουρισμός )
• Περιβάλλον – Ενέργεια ( Ειδικός σε Τεχνολογίες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας /Ανακύκλωση - Κυκλική Οικονομία/Ειδικός σε θέματα Εξοικονόμησης Ενέργειας Ειδικός σε Συστήματα - Δίκτυα Αερίων /Ειδικός διαχείρισης και ανακύκλωσης ειδικών αποβλήτων )

Χρηματοδότηση

Η  παρέμβαση είναι δυνατόν να χρηματοδοτηθεί μέσω του ΕΠΑΝΕΚ Ειδικός στόχος: 2.2: Προσαρμογή των επιχειρήσεων και των εργαζομένων τους στις νέες αναπτυξιακές απαιτήσεις. Το Υπουργείο Εργασίας που μέσω της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ που διαθέτει είναι αρμόδιο για την κατάθεση τέτοιων προτάσεων προς την Διαχειριστική Επιτροπή του ΕΠΑΝΕΚ.

Αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ,

     Το Επιμελητήριο Κοζάνης είναι διατεθειμένο να αφιερώσει το μέγιστο δυνατό των περιορισμένων πόρων τους οποίους διαθέτει για την επίτευξη των προαναφερθέντων. Ήδη, έχει ξεκινήσει ο στρατηγικός σχεδιασμός για το  Πολυετές Χρηματοδοτικό Πλαίσιο 2021 – 2027. Τον Μάρτιο του 2019, στην Αθήνα, παρουσιάστηκε το σχετικό Country Report από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στις 14 Μαΐου εγκρίθηκε η επικαιροποιημένη έκδοση της Αναπτυξιακής Στρατηγικής από την αρμόδια Πολιτική Επιτροπή. Η συγκρότηση των Ομάδων Σχεδιασμού από Υπουργεία και Περιφέρειες αναμένεται να πραγματοποιηθεί άμεσα.

Αναμένουμε και είμαστε στη διάθεσή  σας, ώστε να καταθέσουμε  λεπτομερείς προτάσεις για το σχεδιασμό του  Πολυετούς Χρηματοδοτικού Πλαισίου 2021 – 2027.

Με τιμή

Ο Πρόεδρος

του Επιμελητηρίου Κοζάνης

Νικόλαος Σαρρής»